Гісторыя вёсак Ляхавіцкага раёна

Friday, March 26, 2021

ЛАБУЗЫ – вёска ў Конькаўскім с/с, на р. Шчара, за 8 км на ПнЗ ад Ляхавіч, 2 км ад чыг. прыпынку Федзюкі на лініі Баранавічы–Асіповічы. Транспартныя связі па прасёлачнай дарозе, якая звязвае вёску з аўтадарогай Баранавічы–Ляхавічы. 50 гаспадарак, 86 жыхароў (2005).
У 1836 г. Лабузы — вёска маёнтка Дарава Харунжэўскае Навагрудскага пав. Гродзенскай, з 1842 г. Мінскай губерні, уладанне Керсноўскіх, 19 двароў. У 1844 г. у вёсцы 156 жыхароў. У 1897 г. у Дараўскай вол., 38 двароў, 252 жыхары. У пач. 20 ст. адкрыта царк.-прыходская школа. З 1921 г. у складзе Польшчы, у Дараўскай гміне Баранавіцкага пав. Навагрудскага ваяв.; вёска і фальварак, 23 двары, 101 жыхар. З 1939 г. у БССР, з 15.1.1940 г. у Ляхавіцкім р-не Баранавіцкай вобл. З 12.10.1940 г. у Федзюкоўскім с/с. З 8.1.1954 г. у Брэсцкай вобл. З 16.3.1987 г. у Конькаўскім с/с. У 1940 г. вёска, 42 двары, 223 жыхары. У Вял. Айч. вайну з чэрв. 1941 г. да ліп. 1944 г. акупіравана ням.-фаш. захопнікамі. 3.7.1944 г. акупанты спалілі 59 двароў. У 1950 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас імя Панамарэнкі. У 1959 г. было 221, у 1970 г. 258 жыхароў. У 2002 г. 51 двор, 89 жыхароў, у складзе калгаса «Прагрэс» (цэнтр — в. Дарава). На паўн.-ўсх. ускраіне вёскі знаходзяцца рэшткі сядзібы, у агульны комплекс якой уваходзіў палац (мураваны, аднапавярховы, налічваў 8 пакояў), шэраг гасп. пабудоў. Адначасова з будаўніцтвам палаца ў 2-й пал. 19 ст. быў закладзены пейзажны парк.

Лабузы // Гарады і вёскі Беларусі: энцыкл. Т. 4, кн. 2: Брэсцкая вобласць. – Мінск: БелЭН, 2007. – С. 285–286.

Send Comments

Friday, March 26, 2021

Cэрцу люба, душы светла. Кропка на карце Ляхавіцкага раёна: Лабузы
Пра тое, што калісьці тэрыторыя сённяшняга Ляхавіцкага раёна ўваходзіла ў склад Вялікага Княства Літоўскага, нагадваюць назвы вёсак: Літва, Лотва, Лабузы… Апошняя нібы схавалася паміж двума аграгарадкамі – Конькі і Дарава. З упэўненасцю можна сказаць: пабываеш у ёй аднойчы – захочаш вярнуцца зноў. Гэта вёска мае сваю адметнасць і свой каларыт, у якім адчуваецца смак да жыцця.
Сцяжынка да дому
Засяроджаны на справе, 65-гадовы Іван Сакун абкошвае тэрыторыю каля свайго дома па вуліцы Зарэчнай (у вёсцы, акрамя яе ёсць яшчэ Палявая, Калгасная, Хутарская). Косіць не модным агрэгатам, а звычайнай, як калісьці дзед, а потым і бацька, добра накляпанай касой. Іван Іванавіч карэнны тутэйшы жыхар, як і большасць насельніцтва Лабузоў (усяго зарэгістравана 36 чалавек). Адсюль і Мікалай Грыгаровіч. Іх з жонкай Сцепанідай Іванаўнай сядзіба – акуратная, дагледжаная. Працаваць Грыгаровічы любяць і ўмеюць. Гаспадыня была бухгалтарам у калгасе «Прагрэс», потым да выхаду на пенсію – загадчыцай фермы ў ардэнаносным «Кастрычніку». 44 гады за баранкай аўтамабіля – працоўная біяграфія Мікалая Андрэевіча.
Крочым па ціхай вуліцы. Пяшчотна палівае кожную кветачку ў двары прывабная стройная жанчына. Побач на стале сохнуць падрыхтаваныя да кансервавання агуркоў слоікі.
Знаёмімся. Галіна Каліноўская, аказваецца, наша калега, працуе ў Міністэрстве інфармацыі, прыехала да мамы ў водпуск.
– Бязмежна люблю гэтыя мясціны, адпачываю тут душой і целам. Саджуся ў Мінску ў электрычку. Цягнік набірае ход, а я ўсю дарогу ўзгадваю дзяцінства, юнацтва, кожную тутэйшую сцяжынку. І не магу дачакацца, калі ўбачу бацькоўскую хату, сваю любімую мамачку, – усхвалявана прызнаецца Галіна Вячаславаўна.
А вось і гаспадыня. Алена Міхайлаўна такая ж статная, рухавая, як і дачка. Зусім не выглядае на свае 78 гадоў.
– Раней за дзень столькі ўсяго магла перарабіць і дома, і на працы. Шчыравала ў паляводстве, потым у жывёлагадоўлі – расказвае Алена Каліноўская. Пераходзіць на тое, якія яе аднавяскоўцы добразычлівыя, шчырыя, працавітыя, заўжды гатовыя дапамагчы. А яшчэ не забываюць сцяжынку да бацькоўскага дома.
На адным з падворкаў на Зарэчнай гаманліва, весела, чуваць дзіцячы смех. Галоўныя дзеючыя асобы: Яўгеній Грыгаровіч (родам адсюль, жыве ў Баранавічах), яго дачка Таццяна і ўнучкі Віка і Ксюша.
– У Лабузах бываем часта, гэта ж мая бацькаўшчына. А дзецям якое раздолле: свежае паветра, на веласіпедах катаюцца, нават свой міні-басейн ёсць. За дзень так нагуляюцца, што засыпаюць імгненна, – распавядае Яўгеній Іванавіч.
Вёска майстроў
Трапілі ў казку? Не, выявы вясковага каларыту. Рознакаляровая хатка, гамак, ганарлівы певень, недзе квохча курыца, абгароджаны кусцікі парэчак, падсыпана бульба – карціна так і просіцца на палатно. Аўтар хараства Марыя Семярнік, а дапамагалі ёй ўнукі.
Як жа пасуе нашым вёсачкам квяцістае летняе ўбранне! Вось і ў Лабузах, каля якога падворка ні спыніся, – утульна, чысценька, прыгожа і на кожным – нешта сваё, не падобнае на іншыя сядзібы. Напрыклад, двор дома № 10 па вуліцы Калгаснай у яркіх жоўтых сланечніках, а каля аднаго з дамоў па вуліцы Зарэчнай расце «божае дрэва».
– Адчуйце, што за водар, лепш любога заспакаяльнага лякарства, – гаворыць гаспадыня Алена Каліноўская – цёзка сваёй сяброўкі, з якой мы ўжо паразмаўлялі. Каб пераканацца, што яна выдатная гаспадыня, дастаткова паглядзець у агародчык. А яшчэ жанчына – пастаянная падпісчыца «ЛВ» і сцвярджае, што без газеты як без рук.
– Што за вадзіца, выпіў кубачак, нібы памаладзеў, – зазначыў рэдакцыйны вадзіцель, пакаштаваўшы калодзежнай вады ў Каліноўскіх.
Алена Вікенцьеўна, нягледзячы на ўзрост, жвавая, паспявае ўсё. Але і дзеці (разам з мужам выгадавалі чатырох) пра маму не забываюць, прыязджаюць часта дапамагчы па гаспадарцы і адпачыць. Каліноўскія – музычная сям’я. Два сыны Георгій і Валерый – музыканты, адзін у Ляхавічах, другі – у Пінску. Унучка таксама пайшла «ў музыку».
Паміж учора і заўтра
Валерый Міхайлавіч прапанаваў сябе ў якасці экскурсавода па Лабузах, і мы адправіліся па знаёмым для яго маршруце. На паўночна-ўсходнім ускрайку Лабузоў на правым беразе Шчары ў акружэнні ліпаў, дубоў і сакавітых лугоў, нібы саромеючыся свайго разбурана-недагледжанага выгляду, схаваўся ад людскіх позіркаў былы фальварак паноў Ражанскіх.
– У адным пакоі настаўніца Марыя Васільеўна Шастак вучыла першакласнікаў і трэцякласнікаў, у другім Соф’я Мікалаеўна Кашуба – другакласнікаў і чацвёртакласнікаў. Нас было тады шмат, пасля ўрокаў весела разам вярталіся дамоў, – успамінае Валерый Каліноўскі.
У мураваным будынку пасля Вялікай Айчыннай вайны размяшчалася не толькі пачатковая школа, але і інтэрнат для настаўнікаў. Потым тут адкрылі магазін. А цяпер ад былой прыгажосці помніка дойлідства другой паловы ХІХ стагоддзя засталіся толькі паўразваленыя сцены. Але можна было б распрацаваць цікавы маршрут для патэнцыяльных турыстаў: у наваколлі Лабузоў нямала напамінаў пра Першую сусветную вайну. З 3 па 25 ліпеня 1916 года праз вёску наступалі рускія войскі падчас «Баранавіцкай аперацыі». Трагічны адгалосак у Лабузах пакінула і Вялікая Айчынная: у чэрвені 1944 года фашысты спалілі амаль усю вёску.
Час ад часу ўскрайкі Лабузоў становяцца месцам сустрэчы аматараў вандровак: маляўнічыя краявіды аблюбавалі турысты і праводзяць у гэтых каардынатах турыстычныя злёты.
Урадлівая глеба прываблівае ў Лабузы фермераў. Хтосьці займаецца вырошчваннем капусты, а, напрыклад, Кацярына Ласый арандавала летась больш гектара зямлі і высадзіла кусты маліны. Сёлета ўжо сабрала першы ўраджай. Юрый Дземянец не толькі ўпарадкуе купленую тут сядзібу, але і з’яўляецца актыўным малаказдатчыкам: арганізаваў у Лабузах міні-ферму, статак з 9 дойных кароў і 15 цялушак.
– Нялёгкі гэта бізнес, але ён таго варты. Штодня кожная карова дае па 15 літраў малака, якое здаю ў ААТ «Шлях новы». Планую пашыраць статак, – расказвае Юрый Дземянец.
…Як жа вальготна, раздольна дыхаецца свежым паветрам з адценнем водару летніх кветак, свежаскошанай травы і яблыкаў, ад шчодрага ўраджаю якіх да зямлі схіліліся галіны дрэў. Вось чаму гэты аазіс спакою, яднання з прыродай аблюбавалі і дачнікі.
Галіна КАНЬКО.
Канько, Г. Cэрцу люба, душы светла / Галіна Канько // Ляхавіцкі веснік. – 2018. – 11 жніўня (№ 60). – С. 9.

Send Comments

Friday, March 26, 2021

Лабузы. Лабузы - група родзічаў па мянушцы або прозвішчы іх агульнага продка Лабуз, Лабуза, якія сумесна заснавалі паселішча. Найверагодней ад полькага слова lobuz (лобуз) “гарэза, свавольнік, хуліган”. Такую мянушку чалавек мог атрымаць і па асацыяцыі з пустазеллем. Пасееш - збожжа не расце, толькі лабуза.

Лабузы. Вось як тлумачаць гэтую назву старажылы. У даўнія часы веска належала пану Ражскаму. Меў ён вялікую гаспадарку, у якой працавала шмат прыгонных. Пан быў вельмі сварлівы і за любую, нават дробную, правіну пачынаў сварыцца з працаваўшымі на яго вяскоўцамі. Падчас сваркі пан, звяртаючыся да сваіх прыгонных, называў іх "лабусамі". "Лабус" - так і цяпер іншым разам завуць літоўцаў. Гэта мянушка ўтварылася ад літоўскага "лабас діенас", што ў перакладзе азначае "добры дзень".
Магчыма сярод падданых пана было многа балтаў, якія віталі адзін аднаго на роднай мове. Ад гэтай мянушкі верагодна і ўтварылася назва вёскі.

Лемцюгова, В. П. Тапонімы распавядаюць: навукова-папулярныя эцюды. – Мінск: Литература и Искусство, 2008. – 416 с.

Жучкевич В. А. Краткий топонимический словарь Белоруссии. – Мн., 1974.
– 448 с.

Лабузы // Легенды і паданні Ляхавіцкага краю: гісторыка-краязнаўчы зборнік/ укладанне і літаратурная апрацоўка С. В. Чарановіча. – Баранавічы: РУПП “Баранавіцкая ўзбуйненая друкарня”. 2004. – 96 с.

Send Comments