Дамашэвіч Уладзімір. Гутаркі з пісьменнікам, інтэрв’ю

Жыццё ў літаратуры

Гутарка Яўгена Міклашэўскага з Уладзімірам Дамашэвічам

3 Удадзімірам Дамашэвічам я пазнаёміўся ў 1978 годзе, калі прыйшоў працаваць у аддзел прозы часопіса “Маладосць”. Неўзабаве туды на сваю ранейшую пасаду з выдавецтва “Мастацкая лігаратура” вярнуўся У. Дамашэвіч. У нас рэдка былі спрэчкі пра вартасць таго ці іншага твора, каму б ён не належаў — пачаткоўцам ці ўжо вядомым літаратарам. Аднак пазнаёміцца бліжэй і даведацца, хто чым жыве, мы чамусьці не спяшаліся…

На нейкім мерапрыемстве, убачыўшыся пасля працяглага расстання, мы дамовіліся як-небудзь сустрэцца і расказаць адно аднаму пра тое, як мы жылі і да чаго, у рэшце рэшт, дажыліся. Праз пэўны час сустрэліся…

Яўген Міклашэўскі — Я пайшоў у “Маладосць” па запрашэнні галоўнага рэдактара Генадзя Бураўкіна. У часопісе, які рыхтаваўся да свайго першага юбілею — 25-годдзя, “новая” рэдакцыйная адзінка была вельмі і вельмі дарэчы…

Уладзімір Дамашэвіч — Менавіта. Вымотвала прада з аўтарамі. Хоць ты пачынаў з вершаў, аднак, наколькі я ведаю. цябе заўсёды цягнула да прозы. I вось — калі ласка! Вучыся сам і вучы маладых, якіх, дарэчы, шмат і ўсе хочуць друкавацца. Паспявай толькі чытаць, а пра сваю пісаніну забудзься. Мы ўжо і ўдвух ледзь пасгіявалі спраўляцца: падрыхтуй апавяданні, аповесці ў дванаццаць нумароў часопіса, гэта недзе ў смрэднім 100—150 старонак прозы кожны месяц.

Добра, як аўтар трохі набіў руку, піша так, што яго не і рэба перапісваць ці моцна правіць. А большасць маладых рабіла свае першыя крокі, трэба было вучыць іх хадзіць, як тых малых дзяцей. Прачытаеш раз, зробіш заўвагі, а праз кароткі час зноў трэба чьггаць — ужо дапрацаванае. Часам даводзілася чытаць па некалькі рады не адны апавяданні, алп і аповесці, і раманы, ужо вядомых празаікаў, і таксама не ва ўсіх ішло гладка, правіць было што…

Я. М. — А мо і не варта было так прыдзірліва чытаць, прымушаць, каб папраўлялі, па некалькі разоў. Цяпер так, здаецца, не робяць. Слаба на- пісана — вяртаюць і ўсё.

У. Д. — Не ведаю, як хто, а я лічу, іпто пачаткоўцаў трэба цярпліва выхоўваць, гада- ваць, як тое дзіця, пакуль з яго не вырасце чалавек, гэта значыць — пісьменнік. Ёсць маладыя, якія растуць хутка, а ёсць такія, што памалу, і толькі час пакажа, хто з іх зробіць больш і лепш. За час свайго рэдактарства ў “Маладосці” — а гэта амаль пгго пятнаццадь гадоў — я меў мажлівасць бачыць як рост, так і заняпад некаторых талентаў.

У мяне ўжо была вялікая выдавецкая практыка, я рэдагаваў першыя кніжкі У. Караткевіча, В. Быкава, I. Пташнікава, А. Савіцкага, Б. Сачанкі, В. Адамчыка, А. Асіпенкі ды іншых.

Маладым у “Маладосці” было на каго раўняцца, было ў каго вучыцца. I хто старанна вучыўся, хто больш працаваў над сабою, той і вырастаў хутчэй, той сёння ўжо вядомы пісьменнік. Іх вырасла шмат, я не стану іх называць, бо я гэта ўжо не раз рабіў… Яны выдаюцца і творчасць іх навц.авоку.

Я. М. — Дарэчы, ты сказаў “выдаюцца”. Нешта не надта відаць іх творчая прадукцыя. На паліцах у кнігарнях ляжаць лічаныя аўтары, і пера- важна тыя, хто бліжэй да выдавецтва…

У. Д. — Такі малюнак назіраўся ва ўсе часы, гэта я добра ведаю па сабе. Але цяпер, пры нашай беднасці і занягтадзе, гэта відаць яшчэ болып выразна. Раней пісьменнік мог пракарміць сябе з ганарару, хоць і не кожны, а сёння, каб не пенсія ў старэйшых, каб не які-небудзь заробак у маладзейшых, дык пражыць было б цяжка…

Я. М. — I як ні дзіўна, вось тых, хто павінен быць зацікаўлепы, каб у нашай гаспадарцы было ўсё па-людску, як быццам нішто не турбуе…

У. Д. — Ты пацэліў у дзесятку. Мне таксама здаецца, што тут у нас вялікі перакос у падыходзе да тытання: ці патрэбпа нам лігаратура ўвогуле, асабліва на беларускай мове. Але я лічу, што людзі, якія сёння робяць народу,  павінны добра падумаць, ці ў тым кірунку яны ідуць самі і вядуць нашу літаратуру, культуру ўвогуле…

Я. М. — Ты сказаў, што былі людзі, якія па тых ці іпшых прычынах не змаглі праявіць сябе ў літаратуры. Каго ты меў на ўзазе, калі не сакрэт?

У. Д. — Для прыкладу назаву проззішча Міколы Варавы. У яго асобе мы шмат страцілі. Але тое, што ён напісаў, спадзяюся, у яго засталося і мо калі пабачыць свет У “Маладосці” ён надрукаваў некалькі апавяданняў, па якіх ужо было відаць, што ён чалавек таленавіты. Праз год ці два ён прынёс нам вялікую аповесць, якая ў яго потым разраслася ў раман. I што ж? Аповесць у нас не прайшла, не прайшла і ў “Полымі”. Якая ж прычына? Яна не была слабая, бездапаможная. Хутчэй за ўсё быў страх за пазіцыю аўтара, за тую смеласць, якую ён выяўляў у паказе сваіх герояў. На жаль, з таго часу Вараву мы болып не чыталі.

Я. М. — Шкада… Мне таксама ўспамінаецца такі невысокі мацак, у яго рука была як жалезная — пры вітанні так ціснуў далонь, хоць крычы… Цікава было б прачытаць гэты опус праз дваццаць гадоў. Цяпер асабліва яркіх талентаў я не заўважаю. Часам праскоквае і нешта вострае. Ці не так?

У. Д. — Ты маеш рацыю. Цяпер друкуюцца тыя, хто пры выдавецтвах і хто мае лішнія грошы. Астатнія пішуць ддя сябе — у шуфляду. Але гэта мо якраз і лепшае, калі, вядома надрукуецца пры жыцці аўгара…

Я. М. — Як твой раман “Камень з гары”. Колькі ён праляжаў у цябе ў шуфлядзе? Чарніла высахнуць паспела?

У. Д. — Так, да таго часу пакуль не змянілася сама эпоха. Таму і надрукаваўся… Але ж і цяпер у “Мастацкай літаратуры” ляжыць рукапіс майго рамана. Ужо больш як дзесяць гадоў… Увогуле, кніжка выходзіць з абыходку. У моду ўвайшлі камп’ютэры, Інтэрнет…

Я. М. — Старэем, братка… Вось і табе — восемдзесят. Узрост аднак! Хачу запытацца, а ці задаволены ты сваім пісьменніцкім лёсам? Ці не шкодзіла табе ў жыцці рэдактарская праца, ці не адрывала яна цябе ад напісання ўласных твораў?

У. Д. — Сказаць, што я задаволены тым, што зрабіў, на ўсе сто працэнтаў, булзе гіпербалай. Не так шмпт я зрабіў, як хацелася, і мо не так добра, як трэба было б. Але ж хаценне — гэта адно, а суровая рэальнасць — зусім іншае. Мне заўсёды нешта замінае. Па-першае, нялёгкае маё жыццё. пачынаючы з бацькоўскае хаты: перарваная вучоба, калі ў часе нямецкай акупацыі я фактычна не вучыўся, страціў тры гады, школу скончыў у дваццаць. Па-другое, беднасць гнала мяне ў войска, думаў стаць афіцэрам, бацькам будзе палёгка. Аднак стаў студэнтам, з цяжкасцю закончьгў вучо- бу, дзякуй хлопцам-землякам, памагалі, бо старэйшая сястра сядзела ў турме — за растрату ў краме, гаспадарку ачысцілі за даўті…

Але вучобу закончыў добра, мяне нават хацелі — пры размеркаванні — паслаць цэнзарам у Галоўліт, ды яшчэ ў Маскву. Але я папрасіўся накіраваць мяне рэдактарам у выдавецтва. Вось з рэдактарства і пачалася мая пісьменніцкая біяграфія. Стаў рэдагаваць мастацкую літаратуру: зборнікі апавяданняў, аповесці, раманы — самых розных пісьменнікаў, але пераважна маладых. У іх і вучыўся пісаць, хоць яны і самі толькі пачыналі, шукалі сваіх дарог. Але пачыналі яны добра: свежа, арыгінальна, смела — развенчаны быў культ Сталіна, адкрываліся новыя тэмы, якія былі да гэтага закрыты. А я іх рэдагаваў, груба кажучы, таптаўся па іх літаратурнай кухні, вывучаў іх прыёмы, мастацкія сродкі раскрыцця характару героя, яго паводзін і ўчынкаў.

Яны — і не толькі яны — вельмі памаглі набыць мне тое ўмельства, якое патрэбна для таго, каб цябе прынялі ў літаратурнае асяроддзе. I хоць я мо і не дасягнуў таго ўзроўню, які мелі яны, аднак я прымяраў сябе да іх — і гэ- тіі мне памагала — і памагае цяпер.

Я. М. — Выходзіць, што каб ты не стаў рэдактарам, дык яшчэ невядома, ці быў бы ты пісьменнікам?

У. Д. — Напэўна, што так. Я на практыцы пазнаў, што такое літаратурная мова, як яна расквечваецца рознымі тропамі — вострым слоўцам з “імберцам і перцам”, як пісаў твой старэйшы сябра Сяргей Дзяргай, трапнаю прымаўкаю, афарыстычным выслоўем, нечаканым паваротам думкі ледзь не да зламання карку; як умела і нязмушана ўплятаюцца ў яе дыялектныя словы, набываючы новы сэнс і новае гучанне, як паступова ў кожнага пісьменніка нараджаецца свой адметны стыль, які нельга зблытаць з іншым.

Я зразумеў урэшце ролю рэдактара ў творчасці кожнага пісьмённіка: што гэта не цэнзар, які нешта там можа выкрасліць, забараніць, а проста добры сябра — дарадца, які дапаможа пісьменніку зрабіць яго кніжку больш дасканалаю, без лішніх агрэхаў, якія псуюць стыль, робяць яго каструбаватым, нечытальным, як тыя грубыя слоўцы, якімі цяпер любяць забаўляцца некаторыя, а трэба памятаць увесь час, што літаратурная мова — гэта чысты дагледжаны сад у квецені, а не сметнік. Скажу шчыра, каб я не прайшоў рэдактарскай школы, мне нашмат цяжэй было б напісаць жывы пейзаж, каб у ім чуўся-адчуваўся рух прыроды, галасы птушак, подых ветру, водар лутавых кветак і граў… Або як абмаляваць героя — і не толькі яго знешні выгляд, але і ўнутраны свет, як рабіць дыялогі, каб яны былі лаканічныя, дынамічныя, мелі інтрыгу, мелі тэкст і падтэкст, каб усё бы- ло зроблена на высокім мастацкім узроўні, без таннага прымітыву і грубай падробкі гіад рэальнасць.

I каб чытач палюбіў героя кнігі як самога сябе, каб пе ражываў за яго, каб разам з ім прайшоў катарсіс — ачышчэнне, як казалі старажытныя грэкі.

Я. М. — Што на тваю думку. асноўнае ў літаратурным таланце? Мова, псіхалогія (уменне ствараць тыпы, характары), умельства ў набудове сюжэтных хадоў, майстэрства знаходзіць вострыя канфлікты, праблемы, што ідзе ад глыбокага ведання жыцця тым або іншым аўтарам?

У. Д. — Талент — гэта дарагі самародак, які нельга ацаніць на любую манегу, нельга ўзважыць, немагчыма, як тое мора, вычарпаць да дна: той жа Караткевіч, той жа Быкаў… Яны да канца не раскрыліся, на вялікі жаль… I скажу табе, што ў магутным таленце ўсё гарманічна, усё ўзаемазвязана, усё змешана ў патрэбных прапорцыях, нібы сам Усявышні ўсё гэта адмераў… Вялікі талент — гэта заўсёды радасць, адчуванне паўнаты жыцця, палёт думкі, захапленне адкрыццём нязведанага, наватарскага, таго, што сустра- каеш упершыню. Талент не адразу сябе праяўляе, не адразу выблісквае, з ім можна доўга хадзіць побач, гаварыць і спрачацца, чытаць яго кніжкі і не думаць, што праз які дзесятак гадоў ён здзівіць усіх — і перш за ўсё тых, хто яго ведаў і лічыў звычайным чалавекам. Адбываецца нібы ьейкі якасны скачок, роўны цуду — чалавек выдае з сябе, са свайго інтэлекту нешта та- кое якасна новае, чаго ад яго ніхто не чакаў, — і вось ён ужо зусім іншы, ужо яго не пазнаць: ужо ён талент… Відаць, так было — і так будзе ў літаратуры — і ў нашан беларускай, і ў іншых, па ўсім белым свеце.

Я. М. — Тут з табою мож- на было б і паспрачацца, але няхай, друтім разам. А вось скажы, калі ласка, як ты ацэньваеш тое, што выйшла з-пад твайго пяра?

У. Д. — Самому сваё ацаніць не так лёгка, як здаецца на першы погляд. Позірк збоку бачыць больш, чым з сярэдзіны. Хоць часам і поііпк збоку бывае неаб’ектыўны, ацэнка можа быць заніжаная ці завышаная, і гэта залежыць ад таго, на якіх пазіцыях стаяць пісьменнік і крытык. Калі яны сябры, ацэнка можа быць завышаная, а калі аўгар крытыку не імнануе, ацэнка можа ўпасці да крытычнага паказчыка. Хоці ёсць урэшце нейкія аб’ектыўныя меркі, аднак яны могуць увайсці ва ўжытак позна, калі аўгара ўжо няма.

Апошнім часам у прэсе была гутарка пра маю аповесць “Месяц у раі, або Аддай сэрца людзям”, быў прааналізаваны раман “На мяжы цярпення” — усё, так бы мовіць, у рамках прыстойнасці. Напісаў я, як на мой погляд, нямала тры раманы і чатырнаццаць аповесцей. Колькі апавяданняў — не лічьтў, яны няроўныя, ёсць лепшыя, ёсць горшыя. Тое ж можна сказаць і гіра аповесці…

Я. М. – Цяпер у “Маладосці” ты друкуеш свае “Дзённікавыя нататкі”. Яны там дарэчы, паколькі ў гэтым годзе будзе адзначацца чарговы юбілей часопіса. а ты якраз пішаш пра сваю працу ў часопісе дваццацігадовай даўнасці… Ну, і нарэшце апошняе пытанне: жыццё ў літаратуры — якое яно?

У. Д. — У кожнага гэтае жыццё сваё. I адказ будзе розны…

Маё жыццё ў літаратуры вельмі канкрэтнае. Вось мяне пасадзілі за рабочы стол і сказалі: працуй, рэдагуй і пішы. I я, не спяшаючыся, пачаў свой працоўны шлях. Па волі Усявышняга ён быў доўгі і, я лічу — плённы. Як для мяне, я напісаў нямала. А яшчэ болыіі я адрэдагаваў, — у  выдавецтвах, у часопісах, асабліва ў “Маладосці” —         блаславіў у дарогу добрую сотню празаікаў, якія сёння робяць нашу прозу, якіх чытаюць і любяць нашы беларускія чытачы. екаторыя з іх ужо сталі знакамітымі.

Я. М. — Дзякуй, Максімавіч, за шчырую і цікавую гутарку. Жадаю поспехаў і здароўя. I няхай цябе і надалей не пакідае твой непахісны і такі грунтоўны аптымізм.

Міклашэўскі, Я. Жыццё ў літаратуры / Яўген Міклашэўскі // Літаратура і мастацтва. – 2008. – № 8. – С. 14.

Уладзімір Дамашэвіч: «Мне здаецца,  што ў Расіі больш спрыяльныя ўмовы для друку, чым у нас»

Па волі лёсу ў жыцці адбываюцца сустрэчы, якія пакідаюць у душы значны след. Так маё знаёмства з Уладзімірам Дамашэвічам у свій час перавярнула светапогляд і прымусіла задумацца: чаго варты кожны з нас. Просты і шчыры субяседнік, ён такі, які ёсць. Калі трэба – падтрымае, дапаможа парадай. Да яго звяртаюцца многія маладыя, пачынаючыя літаратары, таму што ведаюць: Уладзімір Максімавіч ніколі не пакрыўдзіць рэзкай крытыкай. Ён вельмі тактоўна зробіць заўвагу і толькі на карысць. Добра ведаючы, як цяжка даводзіцца маладым творцам, ён быў стваральнікам фонду дапамогі маладым пісьменнікам імя Уладзіміра Караткевіча, якога, на жаль, зараз няма з намі.

Узгадаю, што за раман (які ўбачыў свет праз 20 гадоў пасля напісан- ня!) «Камень з гары» пісьменнік атрымаў прэмію прафсаюзаў Беларусі. Лаўрэатам прэміі Івана Мележа ён стаў за аповесць «Кожны чацвёрты». Сёння аповесці і апавяданні Уладзіміра Дамашэвіча можна пабачыць у перыядычным друку. Іх адметнасць – сацыяльная злабадзённасць, вострая праблематыка. I асабліва ўражваюць перажыванні герояў, якіх стварае пісьменнік у сваіх творах.

– Калі ўзяць ваш творчы шлях – з чаго ўсё пачыналася?

– Мне пашэнціла пасля вучобы трапіць у выдавецтва, дзе рыхтаваліся школьныя падручнікі. Тады галоўным рэдактарам там працаваў Сцяпан Майхровіч. Праз тры гады перайшоў у другое – дзе выдаваліся кнігі шырокага профілю, у тым ліку і мастацкая літаратура. Трапіў у рэдакцыю прозы і паэзіі, стаў рэдагаваць рукапісы. Вучыўся, пераймаў вопыт, потым стаў спрабаваць, як гэта робіцца, – напісаў адно апавяданне, другое, трэцяе… Спачатку было цяжка, але памалу прыходзіў вопыт. Сюжэты браў з жыцця: аб тым, што перажыўсам, пішацца лягчэй, чужы, надуманы матэрыял даецца цяжка. Тут трэба ўмець, як кажуць, улезці ў чужую душу.

– Учым, на вашу думку, адрозненне працы пісьменніка беларускага і, напрыклад, рускага?

– Хутка 10 гадоў, як у выдавецтве ляжыць мой раман «Не праспі сваю долю». Калі ён выйдзе – яшчэ не вядома. I гэта не толькі ў мяне. Шмат твораў нашых пісьменнікаў стаяць у планах, але выходзяць рэдка. Выдавацца на свае грошы мала хто можа, знайсці спонсараў цяжка. На Захадзе лёгка выдаць бестселер, а сярэдні пісьменнік таксама не ў пашане, як і ў нас. Мне здаецца, што цяпер у Расіі больш спрыяльныя ўмовы для друку, чым у нас. Сёння расійская кніга запаланіла наш кніжны рынак, чытач лепш бярэ якасна выдадзены твор на рускай мове, чым на беларускай. Мы хутка страцім свайго чытача, бо хто ў нас карыстаецца роднай мовай? Напрошваецца вывад: пішыце, хлопцы, па-руску, і вашы кнігі пойдуцьу свет, у людзі.

– Заўважыла, што многія вашыя аповесці, апавяданні чамусьці заканчваюцца трагічна. 3 чым гэта звязана? Вы – песіміст?

– Чалавечае жыццё пачынаецца на крыві, а канчаецца смерцю. I ўсё, што паміж гэтымі двума момантамі, бывае цікавае і нецікавае, смешнае і страшнае, салодкае і горкае. Мне падабаюцца драматычныя моманты ў чалавечым жыцці, бо чалавек сваю сутнасць як асоба выяўляе менавіта ў цяжкія, пераломныя моманты жыцця. Што да песімізму, дык я раней якраз быў песімістам, а цяпер, як ні дзіўна, раблюся аптымістам. I думаю, што дарэмна прарочаць хуткае знікненне нас як нацыі. У нас, беларусаў, нягледзячы на Чарнобыль, вялікая будучыня, у нас шмат жыццёвай прасторы, на якой можа змясціцца не дзесяць, адваццаць, трыццаць мільёнаў чалавек. Трэба толькі стварыць аптымальныя ўмовы, каб нацыя расла, развівапася, каб у кожнай сям’і было не па адным дзіцятку, а як мінімум тры-пяць і больш, як калісьці было ў нашых дзядоў і нават бацькоў.

– Ваша пазіцыя чалавека-грамадзяніна была заўсёды актыўнай. Што непакоіць вас сёння?

– Мяне непакоіць тое самае, што турбавала ўсё свядомае жыццё, – гэта каб мы былі гаспадарамі ў сваім доме, каб намі ніхто не камандаваў, не вучыў бізуном, як нам жыць і што рабіць. Яшчэ – каб нашы дзеці гаварылі з намі, бацькамі, на нашай роднай мове, каб мы разам маліліся Богу на нашай мове і каб нашы святыя айцы гаварылі з Богам.і з намі так, як гаварылі некалі нашы дзяды і прадзеды, – па-нашаму, па-беларуску. Здаецца, гэта не так ужо і цяжка ажыццявіць, і гіры моцным жаданні такі працэс не заняў бы нават дзесяцігодцзя.

– Вашы думкі наконт літаратурных працэсаў, якія адбываюцца ў нашай краіне? Якімі ідэаламі наша літаратура асветлена?

– Літаратура не павінна стаяць у баку ад жыцця, не можа ператварыц- ца ў мастацтва для мастацтва, калі народу патрэбны выразнікі яго думак і памкненняў. Калі пісьменнік не бу- дзе кіравацца компасам праўды, то яго творы не змогуць выклікаць у душы чытача ніякага водгуку, яны бу- дуць вартыя камяня, што кінулі ў ваду: кругі разышліся – і зноўусё ціха. Мне здаецца, што наша сённяшняя літаратура, якая вырасла на багатым грунце патрыятычных традыцый, закладзеных нашымі класікамі – Багушэвічам, Багдановічэм, Янкам Купалам, Якубам Коласам і іншымі, – павінна ісці такім шляхам, каб не адарвацца ад каранёў, не страціць сувязь з народнай глебай. А той, хто хоча весці нейкім сваім невядомым шляхам, нібыта да таго ж і новым, праз пэўны час пераканаецца, што ішоўнетуды, куды трэба, бо нічога не знайшоў, нічога новага не адкрыў, толькі дарма патраціў час і сілы…

– Усеагульнае паняцце шчасця, над якім «ламала галовы» не адно пакаленне філосафаў і творчых людзей, – што асабіста для вас яно азначае?

– Шчасце ў нас, ды не толькі ў нас, атаясамліваюць з дастаткам, дабра- бытам, багаццем. Апе гэта надта аднабокая ацэнка такога складанага паняцця. Лепшыя людзі зямлі змагаліся не за сваё асабістае шчасце, а за шчасце людзей свайго краю ці нават усяго чалавецтва, маючы на ўвазе перш за ўсё свабоду. I рэдка хто з іх у канцы свайго жыцця – калі ён дажыў да старасці – не расчараваўся ў тым шчасці, пра якое ён марыў і за якое змагаўся. Бо, як сказаў адзін філосаф, дарога да мэты – галоўнае, сама мэта – нішто. I аднак жа лепшыя сыны кожнага народа не перастаюць думаць пра леп- шы лёс дпя сваіх дзяцей і ўнукаў.

– Уладзімір Максімавіч, на вашу думку, якую тэму айчынныя літаратары яшчэ не асвяцілі?

– Быў час, калі нам казалі: ты напішы пра рабочы клас, пра трак- тарны завод, пра шафёра, пра старшыню перадавога калгаса і гэтак далей. Была такая разнарадка. Не ўсе, але шмат хто так і пісаў. I выдаваліся – выручала тэма, хоць мастацкім узроўнем твор не вызначаўся. Той час мінаваў, хоць некаторыя па ім сумуюць. Цяпер наш пісьменнік выбірае сам, што яму пісаць, каго рабіць героем. Ён піша пра тое, да чаго ляжыць яго душа: адзін выбірае сучаснасць, другі – фантастыку, трэці – гісторыю. Поле сучаснасці вельмі шырокае, фантастыка наогул не мае межаў, а гісторыя – як раз той мацярык, які намі найменш даследаваны. Тут ёсцьтакія тэмы, такія сюжэты і такія героі, што грэх прЗ іх не пісаць. Уладзімір Караткевіч даў нам добры прыклад, як пісаць гісторыю, паказаў нам узровень. Узровень гэты высокі, і дай Бог, каб тыя, хто піша на гістарычныя тэмы, пра яго не забываліся. Мне здаецца, у літаратуры кожная тэма важная, калі яна раскрыта глыбока, калі напісана цікава, калі яна закранае душу чытача, калі прымушае глыбока перажываць, капі яна хоць нечаму яго навучыць. Асабліва дабру.

– Ваш любімы пісьменнік альбо твор (не абавязкова бела- рускі)?

– Любімыя пісьменнікі за жыццё мяняюцца, як і жанчыны (сціпла ўсміхаецца. – Аўт.), але што яны ў кожнага ёсць, гэта вельмі добра. 3 твораў, якія мяне калісьці моцна ўразілі, я назваўбы «Кала Бруньён» Рамэна Рапана, «Ціхі Дон» Міхаіла Шолахава, «Уваскрасенне» Льва Талстога, «Птушкі і гнёзды» Янкі Брыля. Што да сённяшніх маладых… Сярод нядаўна маладых нельга не назваць Алеся Наварыча, Андрэя Федарэнку, Вольгу Куртаніч, Галіну Багданаву, Людмілу Рублеўскую, Леаніда Маракова, Адама Глобуса, Барыса Пятровіча, якія добра заявілі пра сябе. Зусім маладых я, на жаль, не ўсіх ведаю, а сярод тых, чые творы трапілі мне на вочы, я назваў бы Паўла Гаспадыніча, Апену Брава, Марыю Шамякіну. У іх у кожнага свае тэмы. героі, адным словам, свой творчы воблік. Цікавымі мне здаюЦца пошукі Паўла Гаспадыніча, які знаходзіць сабе герояў не на старых дарогах, а ідзе далёка ўлева ці ўправа – і вяртаецца не з пустымі рукамі.

Мне здаецца, што пісьменнік перш за ўсё павінен думаць пра чытача: як сустрэне ён яго твор, што скажа і, галоўнае, што падумае. Калі чытач не пашкадуе страчанага на чытанне часу – значыць, твор атрымаўся.

Гутарыла Таццяна СЦЕШЫЦА

Сцешыца, Т. Уладзімір Дамашэвіч: «Мне здаецца,  што ў Расіі больш спрыяльныя ўмовы для друку, чым у нас» / Беларускі час. – 2005. – № 36. – 9 сентября. – С. 19.