Усё далей ад нас сыходзяць гады Вялікай рэвалюцыі, і сёння аб здарэннях тых гадоў нагадвае хіба толькі чырвоная дата ў календары на лістапад – дзяржаўнае свята Дзень Кастрычніцкай рэвалюцыі. Аднак наўрад ці хто стане адмаўляць, што гэтая падзея значна паўсплывала на ход сусветнай гісторыі, не кажучы ўжо пра жыццё звычайных людзей. Велізарнае значэнне ў жыцці нашага грамадства, 4/5 насельніцтва якога ў 20–30-я гады прошлага стагоддзя складала сялянства, мела радыкальнае пераўтварэнне сельскай гаспадаркі. Цяжкія ўмовы працы і быту сялян, раздробленасць зямельных участкаў, прымітыўныя прылады працы і, як вынік, нізкая эфектыўнасць вытворчасці харчовых прадуктаў, што стрымлівала агульнае эканамічнае развіццё краіны, – усё гэта пераканаўча сведчыла аб існаванні аб’ектыўнай неабходнасці карэннага пераўладкавання сельскай гаспадаркі, уздыму агульнай культуры вёскі. Гэта стала пачаткам цэлай эпохі – калектывізацыі.
Дадзеная гістарычная неабходнасць пачала рэалізоўвацца ў 1920-я гады шляхам развіцця розных форм кааперацыі, паступовага пераходу дробных сялянскіх гаспадарак да калектыўнай апрацоўкі зямлі ва ўмовах нэпа. У канцы 1920-х – пачатку 1930-х гадоў першы пяцігадовы план развіцця народнай гаспадаркі БССР прадугледжваў аб’яднанне ў калгасы і саўгасы 18–20% сялянскіх гаспадарак.
Калектыўныя гаспадаркі Ляхавіцкага раёна Баранавіцкай вобласці ствараліся ў двух формах – калгасы і саўгасы. Мясцовыя актывісты падтрымалі гэту ідэю, яны добра ведалі ўмовы жыцця сялян таго часу. Ажыццяўленне калектывізацыі базіравалася на трох партыйна-дзяржаўных дырэктывах: ад 3 студзеня 1930 года “Аб мерапрыемствах па ліквідацыі кулацкіх гаспадарак у раёнах суцэльнай калектывізацыі”, ад 5 студзеня 1930 года “Аб тэмпах калектывізацыі і мерах дапамогі дзяржавы калгаснаму будаўніцтву” і ад 1 лютага 1930 года “Аб ліквідацыі кулацтва, як класа”.
Калгасы ў Ляхавіцкім раёне пачалі стварацца ў канцы 1930-х гадоў. Калгасны рух спыніла Вялікая Айчынная вайна, таму да чэрвеня 1941 года ў раёне налічвалася 11 калгасаў і саўгасаў.
27 сакавіка 1949 года адбыўся першы з’езд калгаснікаў раёна. Прааналізаваўшы першыя вынікі работы па перабудове вёскі, дэлегаты канстатавалі, што праведзеныя партыяй і ўрадам мерапрыемствы ў заходніх абласцях рэспублікі стварылі ўмовы для разгортвання калектывізацыі.
Адраджэнне калгасаў і саўгасаў прыйшлося на 1949–1951 гады. За гэты час амаль у кожнай вёсцы была створана калгасная гаспадарка. Але вопыт маленькіх гаспадарак за некалькі гадоў даў свой вынік: быць малой гаспадаркай цяжка – трэба аб’ядноўвацца…
Альхоўцы – у 1949 г. створаны калгас «Шлях да камунізму».
Астрэйкі – у 1949 г. створаны калгас імя Кірава, з снеж. 1950 г. вёска ў складзе ўзбуйненага калгаса імя Сталіна; у 1961 г. гаспадарка перайменавана ў калгас «Беларусь» (цэнтр – в. Жарабковічы).
Бажкі - 1950 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас імя Ламаносава.
Бенькаўцы – у 1950 г. у вёсцы створаны калгас імя Мікаяна, які ў кастр. 1951 г. увайшоў у склад узбуйненага калгаса імя Будзённага.
Вадзяціна – у 1949 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас імя Чкалава.
Валасачы – у 1949 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас імя Чапаева, з 1952 г. вёска ў складзе калгаса «Савецкая Беларусь».
Волька – у 1949 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас імя Калініна.
Востраў – у 1950 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас «Шлях да камунізму».
Вялікае Гарадзішча – у 1949 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас імя Куйбышава.
Вялікая Лотва – у 1940 г. створаны калгас «Перамога». 28 лютага 1950 г. адноўлены даваенны калгас, які ў снежні 1951 г. увайшоў у склад узбуйненага калгаса «За Уладу Саветаў» Ляхавіцкага гарсавета.
Гайнін – 1949 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас «Чырвоны партызан», які ў лютым 1952 г. увайшоў у склад узбуйненага калгаса «Іскра».
Гайнінец – у 1949 г. у вёсцы створаны калгас імя Горкага, які у крас. 1956 г. увайшоў у склад узбуйненага калгаса «Іскра».
Галаўнінцы – у 1949 г. у вёсцы створаны калгас імя Будзённага. З 1951 г. вёска — цэнтр узбуйненага калгаса імя Будзённага (21.01.1958 г. перайменаваны ў калгас «Новае жыццё»).
Ганцавічы – 22.08.1949 г. у вёсцы створаны калгас «Зара камуны».
Гарадзішча – у 1949 г. створаны калгас імя Пушкіна, з 17.07.1952 г. вёска знаходзілася ў складзе калгаса «1 Мая», з 5.3.1960 г. у саўгасе «Ганчароўскі» (цяпер камунальнае ўнітарнае с.-г. прадпрыемства «Ганчароўскі», цэнтр – в. Ганчары).
Гарбачы – у 1950 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас імя Кутузава, які ў 1952 г. увайшоў у склад узбуйненага калгаса «Сталінскі шлях» Навасёлкаўскага с/с.
Гаслаўшчына – у 1950 г. вяскоўцы стварылі калгас імя Хрушчова, які ў студз. 1958 г. перайменаваны ў калгас «Росквіт», а ў 1959 г. увайшоў у склад саўгаса «Нача».
Гасцілавічы – у 1949 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас імя Свярдлова.
Гашчын – у 1949 г. вяскоўцы стварылі калгас «Пераможац».
Гукова – у 1949 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас імя Дзімітрова.
Гулічы – у 1940 г. у вёсцы створаны калгас імя Варашылава (аб’ядналіся 40 гаспадарак), 409 га ворыва. У 1947 г. адноўлены калгас, з 1950 г. вёска ў складзе калгаса імя Сталіна Жарабковіцкага с/с (цэнтр — в. Жарабковічы), 3.11.1961 г. гаспадарка перайменавана ў калгас «Беларусь».
Дарава – у 1949 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас «Прагрэс», які ў вер. 1951 г. быў уключаны ў склад узбуйненага калгаса імя Берыі (17.7.1953 г. перайменаваны ў калгас «Прагрэс»).
Жарабковічы – у 1940 г. вяскоўцы стварылі калгас імя Сталіна (аб’ядноўваў 98 гаспадарак, 727 га ворыва). У 1948 г. у вёсцы быў адноўлены калгас; з 3.11.1961 г. гаспадарка перайменавана ў калгас «Беларусь».
Жарскія – у 1950 г. у вёсцы створаны калгас імя Купалы, які ў крас. 1953 г. увайшоў у склад узбуйненага калгаса імя Хрушчова.
Завінне – у 1950 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас «Камсамолец», які ў 1951 г. увайшоу ў склад узбуйненнага калгаса імя Калініна Малагарадзішчанскага с/с.
Задвор’е – у 1949 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас «Чырвоная зорка», які ў ліст. 1952 г. увайшоў у склад узбуйненага калгаса «Зорка камунізму» Альхоўскага с/с.
Заліпенне – у 1950 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас «Шлях Ільіча».
Залужжа Ганчароўскі с/с – у 1950 г. створаны калгас «Чырвоны усход».
Залужжа Крывошынскі с/с – у 1949 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас «Новае жыццё». З 1957 г. вёска знаходзілася ў складзе калгаса «Шлях Ільіча» (цэнтр — в. Ліпск).
Заполле – у 1948 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас «Бальшавік».
Зарытава – у 1948 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас «Перамога», з 24.12.1950 г. вёска знаходзілася ў складзе калгаса імя Сталіна Жарабковіцкага с/с (з 3.11.1961 г. калгас «Беларусь»).
Зарэчча – у 1950 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас «Чырвонае зарэчча», які з студз. 1952 г. быў уключаны ў склад узбуйненага калгаса «Кастрычнік».
Зубелевічы – у 1948 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас «17 Верасня». У былым засценку Зубелевічы (іншыя назвы: в. Засценак Зубелевічы, Зубелевічы) у 1949 г. быў арганізаваны калгас імя Молатава, які 07.07.1951 г. зліўся з калгасам «17 Верасня». 10.07.1957 г. узбуйнены калгас імя Молатава атрымаў назву «40 год Кастрычніка» (цэнтр — в. Зубелевічы), 24.12.1969 г. увайшоў у склад Ляхавіцкага саўгаса-тэхнікума.
Кавалі – у 1950 г. у вёсцы створаны калгас «Крэмль», які ў 1951 г. увайшоў у склад узбуйненага калгаса імя Ламаносава Навасёлкаўскага с/с.
Канюхі – у 1941 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас «Новае жыццё». У 1949 г. адноўлены даваенны калгас, са снеж. 1950 г. вёска ў складзе ўзбуйненага калгаса імя Сталіна.
Карані – у 1950 г. створаны калгас «Чырвоная ніва», які ў ліп. 1951 г. увайшоў у склад узбуйненага калгаса імя Ламаносава Навасёлкаўскага с/с.
Каўпакі – у 1949 г. у вёсцы створаны калгас імя Талбухіна.
Конькі – у 1949 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас «Кастрычнік».
Краглі – у 1950 г. створаны калгас «Радзіма», які ў ліп. 1951 г. увайшоў у склад узбуйненага калгаса імя Ламаносава.
Крывое Сяло – у 1949 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас імя Чарняхоўскага.
Крывошын – у 1950 г. вяскоўцы стварылі калгас «8-е Сакавіка», які ў 1952 г. увайшоў у склад узбуйненага калгаса «Шлях Ільіча».
Куляні – у 1950 г. вяскоўцы стварылі калгас «Шлях селяніна».
Куршынавічы – у 1951 г. вяскоўцы стварылі калгас «За ўладу Саветаў».
Лабузы – 1950 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас імя Панамарэнкі.
Ліпск – у 1950 г. у вёсцы створаны калгас імя Вярх. Савета СССР, які ў 1952 г. увайшоў у склад узбуйненага калгаса «Шлях Ільіча».
Літва – у 1950 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас імя Берыі (17.7.1953 г. перайменаваны ў калгас «Прагрэс»). З крас. 1979 г. вёска знаходзілася ў складзе ўзбуйненага калгаса «Кастрычнік».
Літоўка – у 1950 г. у вёсцы створаны калгас імя Матросава.
Любейкі – у 1950 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас «Чырвоны сцяг».
Мазуркі – у 1949 г. створаны калгас імя Дзяржынскага.
Малое Гарадзішча – у 1949 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас імя Свярдлова.
Малое Падлессе – у 1950 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас імя Лысенкі.
Малышы – у 1950 г. вяскоўцы стварылі калгас «Іскра».
Марынова – у 1949 г. у вёсцы створаны калгас імя Чапаева.
Меляхі – у 1949 г. створаны калгас «Праўда». З 1960 г. вёска знаходзілася ў складзе саўгаса «Ганчароўскі».
Мінічы – у 1950 г. вяскоўцы стварылі калгас «Запаветы Ільіча». З 1960 г. вёска знаходзілася ў складзе саўгаса «Ганчароўскі».
Мыслабаж – у 1949 г. створаны калгас «Бальшавік», які ў 1953 г. увайшоў у склад узбуйненага калгаса імя Хрушчова.
Мядзведзічы – у 1950 г. у вёсцы створаны калгас «1 Мая». З 5.3.1960 г. вёска знаходзілася ў складзе саўгаса «Ганчароўскі».
Набярэжная – у 1949 г. вяскоўцы стварылі калгас «Світанне».
Навасёлкі – у 1950 г. створаны калгас «Маяк камунізма».
Нача - у красавіку 1940 г. была зацверджана зямельная плошча новаўтворанага саўгаса «Нача» — 1167 га. Сюды ўваходзілі землі і пабудовы былых памешчыцкіх маёнткаў з тэр. Ляхавіцкага р-на: Нача — 637 га, Буракоўцы —120 га, Гадлеўшчына — 100 га; з тэр. Клецкага р-на: Старая Нача — 80 га, Грыгаровічы — 80 га, Горкі — 150 га. У 1940 г. у саўгасе было 50 двароў, 369 жыхароў. Пасля вайны саўгас адноўлены (цэнтр — пасёлак, пазней в. Нача), у крас. 1957 г. у яго склад увайшоў калгас «Новы шлях».
Нетчын – у 1950 г. вяскоўцы стварылі калгас «Новае жыццё», які ў 1952 г. быў уключаны ў склад узбуйненнага калгаса «Шлях Ільіча» (цэнтр – в. Ліпск).
Нівішча – у 1950 г. вяскоўцы стварылі калгас імя Кагановіча.
Нізкія – у 1949 г. у вёсцы створаны калгас «Іскра».
Падбарочча – у 1950 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас «Светлы шлях».
Падлессе – у 1941 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас імя Леніна. У 1949 г. у вёсцы адноўлены даваенны калгас.
Пад’язаўля – у 1940 г. створаны калгас «17 Верасня». У 1950 г. у вёсцы створаны калгас «Зорка камунізма». З 1991 г. вёска ў складзе калгаса «Альхоўскі» (цэнтр – в. Альхоўцы).
Патапавічы – у 1949 г. вяскоўцы стварылі калгас імя Энгельса, які ў сак. 1951 г. увайшоў у склад узбуйненнага калгаса імя Молатава.
Пашкоўцы – у 1949 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас імя Жданава, які ў лют. 1952 г. увайшоў у склад узбуйненага калгаса «Новы шлях».
Перахрэсце – у снежні 1948 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас «30 год БССР», які ў лют. 1952 г. увайшоў у склад узбуйненага калгаса «Новы шлях».
Пірштукі – у 1950 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас «Савецкая Беларусь», з 17.11.1980 г. вёска знаходзілася ў складзе калгаса «Беларусь» (цэнтр – в. Жарабковічы).
Пранчакі – у 1950 г. вяскоўцы стварылі калгас імя Калініна.
Рамашкі – у 1950 г. вяскоўцы стварылі калгас «Сталінскі шлях», які ў сак. 1951 г. увайшоў у склад узбуйненага калгаса імя Леніна.
Рачканы – у 1949 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас «Чырвоная зара», які ў лют. 1952 г. увайшоў у склад узбуйненага калгаса «Новы шлях».
Русінавічы – у 1949 г. вяскоўцы стварылі калгас «Маладая гвардыя», які у крас. 1953 г. увайшоў у склад узбуйненага калгаса імя Хрушчова.
Сваятычы – у 1949 г. у вёсцы створаны калгас імя Маркса, які ў 1952 г. увайшоў у склад узбуйненнага калгаса «Савецкая Беларусь».
Свісткоўшчына – у 1950 г. створаны калгас імя Коласа, які ў сак. 1951 г. увайшоў у склад узбуйненага калгаса імя Леніна.
Смаленікі – у 1949 г. вяскоўцы стварылі калгас імя Купалы. З 1960 г. Смаленікі знаходзіліся ў складзе саўгаса «Ганчароўскі».
Станчыкі – у 1950 г. вяскоўцы стварылі калгас «Сталінскі шлях».
Стараселле – у 1949 г. вяскоўцы стварылі калгас імя Вышынскага.
Старыя Буды – у жніўні 1949 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас «Крыллі Саветаў».
Стральцы – у 1950 г. створаны калгас імя Андрэева, які ў 1952 г. увайшоў у склад узбуйненага калгаса «Шлях да камунізму».
Тальмінавічы – у снеж. 1949 г. створаны калгас імя Малянкова.
Трабавічы – у 1950 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас імя Фрунзе, які з студз. 1952 г. быў уключаны ў склад узбуйненага калгаса «Савецкая Беларусь».
Туркі – у 1951 г. жыхары вёскі стварылі калгас «Чырвоны маяк».
Тухавічы – у 1950 г. вяскоўцы аб’ядналіся у калгас «Ленінскі шлях», які ў 1981 г. увайшоў у склад узбуйненага калгаса «Шлях да камунізму», а 28.10.1988 г. у саўгас «Востраў».
Улазавічы – у 1950 г. створаны калгас імя Леніна.
Ураджайная – у 1950 г. вяскоўцы стварылі калгас «Бальшавік».
Федзюкі – у 1950 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас імя Вільямса, які ў 1952 г. быў ўключаны ў склад узбуйненага калгаса «Кастрычнік».
Хацяж – у 1951 г. створаны калгас імя Коласа.
Ціткаўшчына – у 1949 г. вяскоўцы стварылі калгас імя Мічурына.
Цыгань – у 1949 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас «Малады Бальшавік».
Чвыры – у 1950 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас «Чырвоная зорка», які ў студз. 1952 г. быў уключаны ў склад узбуйненага калгаса «Кастрычнік».
Шавялі – у 1940 г. створаны калгас «Зара». У 1949 г. створаны калгас імя Ракасоўскага.
Шчаснавічы – у снежні 1948 г. вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас «Новы шлях», які ў крас. 1957 г. увайшоў у склад саўгаса «Нача».
Шчэрбава – у 1949 г. у вёсцы створаны калгас «Парыжская камуна», які ў 1951 г. увайшоў у склад узбуйненнага калгаса імя Будзённага.
Яцкаўшчына – у 1949 г. створаны калгас «Ударнік», які у снеж. 1950 г. увайшоў у склад узбуйненнага калгаса імя Сталіна.
